کادر درمان به‌عنوان خط مقدم سیستم بهداشت و درمان، نقشی مهمی در حفظ سلامت جامعه ایفا می‌کنند. این افراد، از پزشکان و پرستاران گرفته تا سایر کارکنان حوزه درمان، با چالش‌های فراوانی مانند خطرات عفونی، فشارهای روانی و شغلی روبه‌رو هستند. بنابراین، شناسایی خطرات، پیشگیری از آن‌ها و رعایت نکات مراقبتی برای کادر درمان اهمیت بسیار بالایی دارد.
کادر درمان چه کسانی هستند؟
کادر درمان یکی از مهم‌ترین گروه‌های حرفه‌ای جامعه هستند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در زمینه ارائه خدمات سلامت و درمان به بیماران فعالیت دارند. این گروه شامل تخصص‌ها و نقش‌های مختلفی هستند که با همکاری یکدیگر به بهبود وضعیت بیماران و حفظ و ارتقا سلامت جامعه کمک می‌کنند. افراد کادر درمان معمولاً در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی فعالیت می‌کنند. هماهنگی، تخصص و تعهد این افراد برای موفقیت درمان و سلامت بیماران بسیار ضروری است.
اعضای کادر درمان عبارتند از:
- پزشکان شامل پزشکان عمومی، جراحان و متخصصین
- پیراپزشکان شامل پرستاران، کارشناسان هوشبری، رادیولوژی، فیزیوتراپی، مامایی و…
- بهیاران
- روان‌شناسان و مشاوران
- و…
خطرات احتمالی برای کادر درمان
کادر درمان به دلیل ماهیت شغلی خود در معرض خطرات متعدد فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و روانی قرار دارند. برخی از این خطرات عبارتند از:
- آسیب‌های ارگونومیک مانند آسیب‌های اسکلتی-عضلانی و مشکلات ستون فقرات ناشی از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت و حرکات تکراری
- احتمال وقوع حوادثی مانند افتادن، بریدگی با ابزارهای جراحی یا نیدل استیک (زخم‌های ناشی از سوزن)
- خشونت در محل کار شامل حملات جسمی و پرخاشگرانه بیماران یا خانواده های آن‌ها و الفاظ نامناسب
- مشکلات تنفسی و بیماری‌های پوستی ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک مانند مواد ضدعفونی‌کننده و داروهای شیمی درمانی
- قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس در بخش‌های تصویربرداری
- قرار گرفتن در معرض بیماری‌های عفونی مانند سل، هپاتیت B و C، HIV یا سایر بیماری‌های عفونی ناشی از تماس با خون، مایعات بدن یا مواد آلوده
- آلرژی و حساسیت ناشی از استفاده مکرر از دستکش‌های لاتکس و سایر تجهیزات رایج
- سطح بالای استرس و اضطراب به دلیل ساعات کاری طولانی، کار در محیط‌های پرفشار و مواجهه مداوم با مرگ و بیماری
شایع ترین خطاها در مراکز درمانی
شایع‌ترین خطاها در مراکز درمانی به دلایل مختلفی مانند اشتباهات انسانی (از جانب بیماران یا کادر درمان) و مشکل در تجهیزات رخ می‌دهند. برخی از اشتباهات رایج در مراکز درمانی عبارتند از:
- اشتباهات دارویی ناشی از تجویز یا مصرف اشتباه دارو و تداخل دارویی
- اشتباهات تشخیصی ناشی از تفسیر اشتباه نتایج آزمایش یا تصویربرداری و عدم ارائه شرح حال دقیق و درست توسط بیمار
- خطاهای جراحی ناشی از جا ماندن ابزار جراحی در بدن بیمار یا عفونت پس از جراحی
- نقص فنی در برخی از تجهیزات اتاق عمل و پزشکی
- مشکل در ارتباطات بین کادر درمان
- عدم رعایت مقررات، دستورالعمل‌ها و استانداردهای موجود
نکات مهم خودمراقبتی
رعایت نکات زیر توسط کادر درمان نه‌تنها سلامت فردی و گروهی آنان را حفظ می‌کند، بلکه به بهبود کیفیت خدمات درمانی و ایمنی بیماران نیز کمک شایانی خواهد کرد.
انجام اقدامات پیشگیرانه
یکی از مهم‌ترین نکات مراقبتی برای کادر درمان، انجام اقدامات پیشگیرانه است. استفاده از وسایل حفاظت فردی کادر درمان مانند ماسک، دستکش و اسکراب پزشکی و کلاه جراحی تمیز به کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی کمک می‌کند. همچنین، شست‌وشوی مکرر دست‌ها با صابون یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده و اجتناب از لمس صورت، نقش مهمی در پیشگیری از انتقال بیماری‌ها دارد.
حفظ تمرکز
یکی دیگر از نکات مهم مراقبتی برای کادر درمان، توانایی حفظ تمرکز در محیط‌های پرتنش و شلوغ بیمارستان است. تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس و ذهن‌آگاهی به پرسنل کمک می‌کند که در شرایط حساس، تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تری داشته باشند. عدم تمرکز می‌تواند منجر به خطاهای پزشکی خطرناک شود. بنابراین، کادر درمان باید استراحت کافی داشته باشند و از عوامل استرس‌زا دوری کنند.
شناخت تکنیک‌ها
شناخت روش‌ها و تکنیک‌های به‌روز در زمینه مراقبت‌های پزشکی، بخش مهمی از حفاظت فردی کادر درمان است. آموزش‌های منظم در زمینه مدیریت عفونت، انجام روش‌های احیای قلبی-ریوی (CPR)، کار با تجهیزات پیشرفته و…، به کادر درمان این امکان را می‌دهد که با اطمینان بیشتری وظایف خود را انجام دهند. این موضوع در شرایط بحرانی اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند جان بیماران را نجات دهد.
بررسی و چک کردن کارها
یکی از نکات مراقبتی برای کادر درمان، چک کردن دقیق تجهیزات و داروها و انجام بازبینی‌های لازم قبل از استفاده از آن‌ها است. اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه‌ها، بررسی پرونده‌های پزشکی و انجام کنترل‌های لازم پیش از انجام فرآیندهای حساس مانند جراحی یا تزریق دارو، باعث کاهش خطاها و بهبود نتایج درمانی می‌شود. این رویکرد، اعتماد کادر درمان و بیماران را نیز افزایش می‌دهد.
انجام اقدامات کنترل عفونت در صورت مواجهه
اقدامات کنترل عفونت شامل مجموعه‌ای از اقدامات احتیاطی استاندارد، ریزقطرات و هوابرد برای پیشگیری از انتقال عفونت در محیط‌های درمانی هستند. اقدامات احتیاطی استاندارد شامل شست‌وشوی دقیق دست‌ها، استفاده از وسایل حفاظت فردی کادر درمان، پیشگیری از تماس با خون یا ترشحات بدن بیمار و دفع ایمن زباله‌های عفونی است. احتیاطات ریزقطرات (Droplet) نیز شامل محدود کردن جابه‌جایی بیماران، استفاده از ماسک هنگام خروج بیمار از اتاق و نگهداری بیماران با علائم مشابه در اتاق‌های مشترک است. در شرایط تولید آئروسل (مانند لوله‌گذاری یا برونکوسکوپی)، استفاده از ماسک N95، محافظ چشم و روپوش پزشکی بلند نیز از اقدامات احتیاطی هوابرد (Airborne) هستند. این نکات مراقبتی برای کادر درمان در حفظ سلامت آنان و کاهش انتشار عوامل عفونی بسیار تأثیرگذار هستند.
استفاده درست از وسایل حفاظت فردی
یکی دیگر از نکات مهم مراقبتی برای کادر درمان استفاده درست از وسایل حفاظت فردی است. جهت جلوگیری از انتقال عوامل بیماری‌زا از طریق تماس مستقیم و غیرمستقیم، باید از وسایل محافظت فردی مانند دستکش، گان، ماسک جراحی، عینک محافظ چشم و شیلد محافظتی صورت استفاده شود. همچنین باید این وسایل حفاظت فردی کادر درمان، در مکان مشخص و مناسبی نگهداری شوند تا دسترسی پرسنل به آن‌ها آسان باشد. پوشیدن و درآوردن وسایل حفاظت فردی نیز باید براساس دستورالعمل‌های بهداشتی و به‌طور مناسب انجام شود. وسایلی مانند ماسک نیز، باید پس از پایان عمر مفید خود تعویض شوند.
جمع بندی
کادر درمان نیروهای کلیدی سیستم بهداشت و درمان هستند. ماهیت شغلی این افراد آن‌ها را در معرض طیف وسیعی از خطرات بیولوژیکی، فیزیکی و روانی قرار می‌دهد. مقابله با این خطرات و حفظ سلامت کادر درمان، نیازمند رعایت نکات مراقبتی، مدیریت مؤثر خطرات و آگاهی از اصول پیشگیری و کنترل عفونت است. استفاده درست از وسایل حفاظت فردی کادر درمان، بررسی و کنترل دقیق تجهیزات و داروها پیش از شروع درمان، آشنایی با روش‌ها و تکنیک‌های به‌روز در حوزه پزشکی و انجام اقدامات مناسب در صورت مواجهه با عفونت بیمارستانی، همگی نمونه‌هایی از فعالیت‌های ضروری و نکات مراقبتی کادر درمان هستند. در نهایت، رعایت این نکات موجب کاهش خطرات احتمالی، ارتقا و بهبود کیفیت خدمات درمانی و ایجاد محیطی امن برای کادر درمان و بیماران می‌شود.