آموزش کامل و نکات نحوه پوشیدن گان جراحی
در اتاق عمل، جایی که هر ثانیه ارزشمند است و هر حرکت باید حساب شده باشد، نحوه پوشیدن گان جراحی تنها یک کار روتین نیست؛ بخشی از معماری ایمنی بیمار و تیم درمان است. شاید در نگاه اول گان یک لباس ساده به نظر برسد، اما واقعیت این است که کوچکترین خطا در پوشیدن آن میتواند احتمال انتقال آلودگی را چندین برابر افزایش دهد. به همین دلیل، متخصصان، جراحان و حتی دانشجویان علوم پزشکی باید این مهارت را نه فقط بدانند، بلکه درونی کنند.
در این مقاله تلاش میکنیم دقیق و کاربردی، اما بدون پیچیدگیهای غیرضروری، مسیری روشن برای پوشیدن درست گان ارائه دهیم؛ مسیری که هم استانداردهای علمی را پوشش دهد و هم تجربه عملی اتاق عمل را به زبان قابل فهم منتقل کند.
گان جراحی چیست و چرا شناخت انواع آن اهمیت دارد؟
پیش از آنکه وارد جزئیات نحوه پوشیدن گان جراحی شویم، لازم است بدانیم این لباس تنها یک پوشش ساده نیست؛ گان در حقیقت یک لایه محافظ میان بدن کادر درمان و محیط پرریسک اتاق عمل است. انتخاب درست نوع گان و آشنایی با ویژگیهای آن، نقش مستقیمی در کنترل عفونت بیمارستانی و کیفیت فرآیند جراحی دارد. به همین دلیل، شناخت انواع گان اولین گام برای درک اصول پوشیدن صحیح آن است.
۱. گان جراحی یکبارمصرف؛ سبک، استریل و قابل اطمینان
گانهای یکبارمصرف بهگونهای طراحی شدهاند که در عین سبک بودن، بیشترین میزان ایمنی را برای تیم جراحی فراهم کنند. این نوع گان معمولاً از الیاف غیر بافته تولید میشود و ساختارش به شکلی است که پس از یک بار استفاده باید دور انداخته شود؛ زیرا کارایی حفاظتی آن برای دفعات بعد تضمینشده نیست.
گانهای یکبارمصرف معمولاً به روشهایی مانند گاما یا اتیلناکساید استریل میشوند تا احتمال انتقال آلودگی در کمترین سطح ممکن قرار گیرد. همین ویژگی آن را به انتخابی استاندارد برای اتاق عمل تبدیل کرده است. از طرفی، وزن سبک و طراحی ساده این مدل، فرآیند پوشیدن آن را سریعتر و بیدردسرتر میکند؛ موضوعی که در شرایط حساس جراحی یک مزیت مهم به حساب میآید.
اگر قصد دارید نحوه پوشیدن گان جراحی را بهصورت اصولی یاد بگیرید، آشنایی با خصوصیات گان یکبارمصرف به شما کمک میکند تا بدانید این مدل چه زمانی بهترین انتخاب است و چه نقشی در حفظ ایمنی بیمار و تیم درمان دارد.
۲. گان چندبارمصرف؛ دوام بالا در کنار حساسیتهای بهداشتی
گانهای چندبارمصرف گزینهای اقتصادیتر و ماندگارتر برای مراکز درمانی محسوب میشوند، اما استفاده از آنها تنها زمانی ایمن است که استانداردهای شستوشو و نگهداری بهدرستی رعایت شود. این مدل گان بر خلاف نمونههای یکبارمصرف، پس از هر استفاده شسته و دوباره استریل میشود و همین چرخه تکراری باعث میگردد انتخاب جنس مناسب اهمیت بیشتری پیدا کند.
نکتهای که معمولاً کمتر به آن توجه میشود، نقش تار و پود پارچه در انتقال آلودگی است. وجود این منافذ ریز میتواند مسیر عبور میکروارگانیسمها باشد؛ به همین دلیل توصیه میشود پارچههای مورد استفاده در گانهای چندبارمصرف تا حد امکان بافتههای فشرده یا بدون تار و پود داشته باشند. استفاده از موادی مثل پلیاستر، پنبه مخصوص مصارف پزشکی یا پارچههای ترگال تقویتشده، باعث میشود گان در برابر شستوشوهای مکرر مقاوم بماند و در عین حال خاصیت حفاظتی خود را حفظ کند.
برای آشنایی صحیح با نحوه پوشیدن گان جراحی، درک تفاوتهای ساختاری گان چندبارمصرف ضروری است؛ زیرا نحوه برخورد، نگهداری و حتی پوشیدن این مدل، نسبت به گانهای یکبارمصرف دقت بیشتری میطلبد. این آگاهی به تیم جراحی کمک میکند تا هم ایمنی بیمار حفظ شود و هم کارایی گان در طولانیمدت کاهش نیابد.
۳. گان سفید یا گان مخصوص بیمار؛ لباسی برای سهولت، نه محافظت
در حالیکه گان جراحی برای کادر درمان یک سد ایمنی حیاتی محسوب میشود، گان مخصوص بیمار فلسفه کاملاً متفاوتی دارد. این مدل که معمولاً به رنگ سفید یا آبی روشن تولید میشود، وظیفهاش محافظت فعال در برابر انتقال آلودگی نیست؛ بلکه بیشتر برای سهولت دسترسی پرسنل به نواحی مختلف بدن بیمار در طول جراحی یا فرایندهای درمانی طراحی شده است.
گانهای بیمار معمولاً یکبارمصرف هستند و در بخشهای مختلف بیمارستان از اتاق عمل گرفته تا ICU، رادیولوژی، و حتی بخشهای بستری استفاده میشوند. طراحی ساده، سبک و باز بودن بخشهایی از لباس باعث میشود تیم درمان بتواند بدون اختلال، ناحیه موردنظر را بررسی یا آمادهسازی کند.
شناخت تفاوت میان این نوع گان و گان ویژه کادر درمان، اهمیت زیادی در درک اصول بهداشتی و نحوه پوشیدن گان جراحی دارد. زیرا گان بیمار نقشی در کنترل عفونت ندارد و نباید با گان جراحی استاندارد که برای محافظت از بیمار و تیم جراحی استفاده میشود، اشتباه گرفته شود.
نحوه پوشیدن گان جراحی؛ مرحله به مرحله تا حفظ استریلیتی کامل
پس از شناخت انواع گان، حالا نوبت مهمترین بخش است؛ اینکه نحوه پوشیدن گان جراحی دقیقاً چگونه است و چرا کوچکترین اشتباه در این فرآیند میتواند ایمنی اتاق عمل را تهدید کند. رعایت نحوه پوشیدن گان جراحی نه تنها بخشی از پروتکلهای بهداشتی است، بلکه یکی از مهارت های موردنیاز پزشکان برای حفظ ایمنی بیمار و تیم درمان محسوب میشود. بنابراین رعایت ترتیب مراحل و دقت در هر حرکت ضروری است.
گام اول: شستوشوی اصولی دستها
همهچیز از شستوشوی استاندارد دستها آغاز میشود. پیش از نزدیک شدن به پک گان، باید زیورآلات مثل انگشتر را خارج کنید و شستوشوی پیش از عمل را طبق پروتکل انجام دهید. دستهایی که بهدرستی شسته نشدهاند حتی در تماس با سطح داخلی گان هم میتوانند آن را از حالت استریل خارج کنند.
گام دوم: باز کردن پک بدون تماس غیرضروری
وقتی دستها شسته و خشک شدند، بدون لمس درب، دیواره یا لبههای خارجی بستهبندی، پک گان را باز کنید. هر قسمت خارجی بستهبندی استریل نیست و تماس با آن میتواند کل فرآیند را مختل کند.
گام سوم: خشک کردن دستها با حوله داخل پک
حولهای که داخل پک قرار دارد تنها وسیله مجاز برای خشک کردن دستهاست. خشک کردن باید از نوک انگشتان شروع شود، سپس به سمت مچ و در نهایت بالای ساعد ادامه پیدا کند. کشیدن حوله بهصورت رفت و برگشتی یا لمس پوست تکراری، استریلیتی را از بین میبرد.
گام چهارم: بلند کردن گان به شکل صحیح
لبه داخلی یقه گان را گرفته و آن را بهآرامی بالا بیاورید. هدف این است که لباس بدون تماس با اطراف باز شود. تکان دادن بیش از حد گان باعث افزایش احتمال تماس با محیط و آلودگی میشود.
گام پنجم: وارد کردن دستها به آستینها بدون لمس سطح خارجی
دستها را داخل آستینها ببرید اما به هیچ عنوان نباید سطح بیرونی لباس لمس شود. این مرحله نیازمند آرامش و دقت است. دستها فقط تا لبه آستین پیش میروند و از آن خارج نمیشوند تا فرد کمکی بتواند ادامه کار را انجام دهد.
گام ششم: کمک فرد دوم برای بستن گان
در این مرحله شخص دیگری که در اتاق عمل حضور دارد، بخش پشتی گان را میبندد. این کار باید بدون تماس با قسمتهای استریل جلویی انجام شود.
گام هفتم: پوشیدن دستکش در فیلد استریل
برای حفظ استریلیتی، پک دستکش نباید روی گان یا ست جراحی باز شود. بهتر است در همان فیلد استریلی که بسته گانها قرار داشت، باز گردد. برخی اتاق عملها از پکهای پارچهای استریل استفاده میکنند که محل مناسبی برای باز کردن پک دستکش است.
گام هشتم: مراقبت در هنگام پوشیدن دستکش
در زمان پوشیدن دستکش، نباید آن را بیش از حد کشید. این کار علاوه بر احتمال پارگی خود دستکش، ممکن است باعث فشار بر روی آستین گان و آسیب دیدن آن شود.
اصول خارج کردن گان جراحی؛ پایان کار هم به دقت آغاز نیاز دارد
همانطور که نحوه پوشیدن گان جراحی نیازمند دقت و رعایت اصول استریل است، مرحله خارج کردن آن نیز باید با وسواس انجام شود. دلیلش کاملاً روشن است: پس از جراحی، سطح خارجی گان ممکن است آلوده باشد و کوچکترین تماس ناخواسته میتواند آلودگی را به پوست یا لباس فرد منتقل کند. بنابراین این مرحله هم جزئی از پروتکل کنترل عفونت محسوب میشود.
گام اول: خارج کردن دستکشها پیش از هر چیز
اولین کاری که باید انجام دهید، درآوردن دستکشهاست. دستکشها نسبت به سایر تجهیزات بیشترین تماس را با خون، ترشحات و ابزارهای جراحی دارند؛ بنابراین باید بلافاصله و بدون لمس پوست یا سطح داخلی گان، خارج و در مخزن مخصوص زبالههای عفونی انداخته شوند.
گام دوم: باز کردن بندهای گان با کمترین تماس
پس از آن، بندهای پشت گردن و کمر را باز کنید. دقت داشته باشید که این کار باید بدون برخورد دستها با مناطق جلویی و آلوده گان انجام شود. هدف از این مرحله آزاد کردن لباس است تا در قدم بعد بتوانید آن را بدون تماس با سطح بیرونی خارج کنید.
گام سوم: لمس فقط سطح داخلی گان
مهمترین اصل در خروج گان این است که دستها فقط با بخش داخلی تماس پیدا کنند. بخش خارجی ممکن است آلوده باشد و لمس آن تمام زحمات کنترل عفونت را بیاثر کند. بنابراین گان را از ناحیه داخلی گرفته و به آرامی از بدن جدا کنید، بهطوریکه بیرون لباس به سمت داخل تا شود.
گام چهارم: قرار دادن گان در کیسه مخصوص
گان خارجشده باید در کیسه مخصوص ضایعات عفونی قرار بگیرد. در اتاق عمل معمولاً این کیسه نزدیک محل ایستادن فرد قرار دارد تا نیازی به جابهجایی اضافی نباشد.
گام پنجم: خارج کردن ماسک و محافظها و شستوشوی نهایی دستها
پس از گان، نوبت ماسک، گارد صورت یا عینک محافظ است. این تجهیزات نیز باید بدون تماس با بخشهای جلویی برداشته شوند. در پایان، پیش از ترک اتاق عمل، دستها با آب و صابون شسته میشوند تا هرگونه احتمال انتقال آلودگی به صفر برسد.
جمعبندی
در مجموع، آشنایی با انواع گان و رعایت نحوه پوشیدن گان جراحی نقش اساسی در حفظ استریلیتی و جلوگیری از انتقال آلودگی در اتاق عمل دارد. از شستوشوی دقیق دستها و پوشیدن مرحلهبهمرحله گان گرفته تا خارج کردن صحیح آن، همه این مراحل بخشی از پروتکلهای کنترل عفونت هستند که باید با دقت انجام شوند. توجه به این اصول ساده اما حیاتی، هم ایمنی بیمار را تضمین میکند و هم سلامت کادر درمان را حفظ خواهد کرد.
سوالات متداول
1. گان جراحی چیست و چرا اهمیت دارد؟
گان جراحی لباس استریل کادر درمان در اتاق عمل است که به عنوان سد محافظ در برابر انتقال آلودگی عمل میکند.
2. تفاوت گان یکبارمصرف و چندبارمصرف چیست؟
گان یکبارمصرف پس از استفاده دور انداخته میشود و سبک و استریل است، اما گان چندبارمصرف قابل شستوشو و استفاده مجدد بوده و نیاز به نگهداری صحیح دارد.
3. آیا گان بیمار همان گان جراحی است؟
خیر، گان بیمار محافظت استریل ایجاد نمیکند و فقط برای سهولت دسترسی پرسنل به بیمار طراحی شده است.
4. مراحل اصولی پوشیدن گان جراحی چیست؟
شستوشوی دستها، باز کردن پک بدون تماس، وارد کردن دستها به آستینها، کمک فرد دوم برای بستن گان و در نهایت پوشیدن دستکش در فیلد استریل.
5. چگونه گان را به درستی خارج کنیم؟
ابتدا دستکشها را درآورید، بندهای پشت گان را باز کنید، فقط با بخش داخلی تماس داشته باشید، گان را در کیسه مخصوص بیندازید و سپس ماسک و محافظها را خارج کنید و دستها را بشویید.
