گاهی ممکن است شرایط بحرانی یا اورژانسی رخ دهد که بیمارستان با کمبود نیرو یا نیاز فوری به مراقبت‌های خاص درمانی مواجه شود. در چنین شرایطی، حضور نیروهای آماده و متعهدی که خارج از ساعات کاری بتوانند در کوتاه‌ترین زمان برای خدمت‌رسانی حاضر شوند بسیار مهم است. یکی از این نیروهای حیاتی پرستاران آنکال هستند که با آمادگی، انعطاف‌پذیری و نظم بالا به ارائه مراقبت‌های درمانی می‌پردازند. در این مقاله از اوراطب به معرفی پرستاران آنکالی و قوانین آنکالی پرستاران در زمینه اهداف، وظایف، تعهدات، نحوه دریافت شیفت و محاسبه حقوق آن‌ها می‌پردازیم.
پرستار آنکال کیست؟
پرستار آنکال همان نیروی کار پرستار بیمارستان است که در خارج از شیفت کاری خود، طبق برنامه از قبل تعیین‌شده آماده ارائه خدمت است و در صورت نیاز بیمارستان فوراً به محل کار خود می‌رود. اصطلاح On-Call در زبان انگلیسی به معنای «آماده پاسخگویی» است، به همین دلیل به این پرستاران، آنکال می‌گویند. حضور پرستاران آنکال در شرایط اورژانسی و بحرانی و کمبود نیروی کار در بیمارستان‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد.
حضور پرستاران آنکال در بیمارستان‌ها به افزایش انعطاف‌پذیری و پاسخگویی سریع و مؤثر سیستم درمانی در مواجهه با حجم بالای بیماران یا شرایط پیش‌بینی‌نشده، پاسخگویی به نیازهای بیماران به‌ویژه در شیفت‌های شب یا تعطیلات، جلوگیری از بروز خطرات ناشی از تأخیر در ارائه خدمات و مراقبت‌های درمانی و… کمک می‌کند.
هدف از آنکال بودن پرستاران
هدف از شیفت آنکالی پرستاران این است که در هر زمانی، حتی خارج از ساعت کاری معمول، مراقبت‌های لازم به بیماران ارائه شود. طبق ماده 1 قوانین آنکالی پرستاران، اهداف تعیین پرستاران آنکال عبارتند از:
- ارائه به‌موقع خدمات و مراقبت
- افزایش کارآیی و بهره‌وری خدمات و مراقبت‌ها
- افزایش رضایت‌مندی گیرندگان خدمات و مراقبت‌ها
- بهبود ایمنی خدمات و مراقبت‌ها
- مدیریت بهینه منابع سلامت
- ایجاد هماهنگی در نحوه جبران خدمات ارائه‌دهندگان مراقبت
وظایف پرستار آنکال
وظایف پرستار آنکال از سوی مافوق و بخش مربوطه تعیین می‌شوند. به‌طور کلی پرستاران آنکال وظایف زیر را به عهده دارند:
- در دسترس بودن در شرایط نیاز
- حضور در نزد بیمار طی حداکثر 30 دقیقه و انجام وظایف محوله
- حضور در اورژانس بیمارستان در صورت نیاز، علاوه‌بر بخش خود
- ثبت و ارائه شرح حال بیماران
- تجویز و مدیریت داروها برای بیماران تحت مراقبت
- ارائه اطلاعات لازم درباره وضعیت سلامتی و درمانی به بیماران و خانواده آن‌ها
- ارائه آموزش‌های لازم مراقبت پس از درمان به بیماران و خانواده آن‌ها
نحوه دریافت شیفت آنکال
پرستاران آنکال براساس ارزیابی صورت‌گرفته مطابق با ماده 6 قوانین آنکالی پرستاران انتخاب می‌شوند. افرادی که حدنصاب امتیاز را دریافت کرده‌اند، می‌توانند درخواست آنکالی داشته باشند. این امتیازات براساس رضایت از عملکرد فرد آنکال طبق گزارش رئیس بیمارستان، مترون، سوپروایزر بالینی و سرپرستار محاسبه می‌شوند. در نهایت، براساس اولویت و امتیازات پرستار آنکال انتخاب می‌شود. معیارهای مهم ارزیابی پرستار آنکال بیمارستان مطابق ماده 6 قوانین آنکالی پرستاران عبارتند از:
- پاسخگو بودن نیروی پرستاری به اولین تماس از بیمارستان
- حضور پرستار در زمان فراخوان‌شده
- زمان ثبت‌شده حضور پرستار آنکال در تایمکس بیمارستان
- همکاری و مشارکت فعال در برنامه‌های شیفت آنکالی پرستاران و مؤظفی
- مهارت حرفه‌ای و مقیدبودن به خدمات حرفه‌ای و باکیفیت براساس بخش
- همکاری پرستار در زمان اعزام و انتقال بیماران
- عدم وجود شکایت موجه بیماران در خصوص نحوه ارائه خدمات فرد آنکال
قوانین شیفت آنکالی پرستاران
قوانین شیفت آنکالی پرستاران در ماده‌ها و بندهای مختلفی تنظیم شده‌اند. در ادامه خلاصه‌ای از الزامات برنامه آنکالی (ماده 4)، نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل (ماده 8) و نحوه برخورد با تخلف (ماده 9) را بیان می‌کنیم:
حضور به‌موقع و مسئولیت عدم حضور: تمام پرستارانی که در برنامه آنکالی قرار دارند، باید طبق برنامه اعلام‌شده توسط مدیر خدمات پرستاری (مترون) در زمان مقرر حاضر شوند. در صورت عدم حضور، مسئولیت آن بر عهده خودشان خواهد بود.
دستور فراخوان توسط سوپروایزر: در صورت نیاز به پرستاران آنکال، سوپروایزر بخش دستور تماس و فراخوان آن‌ها را صادر می‌کند.
ثبت زمان تماس: زمان دقیق تماس با پرستاران آنکال باید توسط سوپروایزر ثبت شود تا مستندات لازم وجود داشته باشد.
گزارش تأخیر در حضور: اگر پرستار آنکال در زمان تعیین‌شده حاضر نشود، سوپروایزر مؤظف است موضوع را به سرپرستار بخش و مترون اطلاع دهد تا خللی در ارائه خدمات به بیماران ایجاد نشود.
برنامه‌ریزی ماهانه شیفت آنکالی: سرپرستاران باید برنامه حضور پرستاران در ساعات آنکالی را به‌صورت ماهانه و منظم تنظیم کنند؛ به‌طوری که تمام ساعات به‌درستی پوشش داده شوند.
اولویت با نیروهای همان بخش: در هر بخش، اولویت پوشش شیفت آنکالی با نیروهای همان بخش است. در صورت کمبود نیرو، با هماهنگی سرپرستار می‌توان از پرستاران سایر بخش‌ها استفاده کرد.
اطلاع‌رسانی جابه‌جایی‌ها: هرگونه تغییر یا جابه‌جایی در برنامه آنکالی باید از قبل به دفتر پرستاری اطلاع داده‌شده و تأیید شود.
ارسال برنامه به مترون: در ابتدای هر ماه، نسخه‌ای از برنامه آنکالی باید برای مترون ارسال شود.
روزهای غیرمتوالی: شیفت‌های آنکالی نباید به‌صورت روزهای پشت سر هم باشند.
ممنوعیت همزمانی با شیفت مؤظفی: پرستاران نمی‌توانند به‌طور همزمان در برنامه آنکالی و شیفت مؤظفی حضور داشته باشند.
عدم آنکالی در چند محل: هیچ پرستاری نمی‌تواند همزمان در دو بیمارستان یا دو بخش مختلف آنکال باشد.
ممنوعیت فعالیت در بیمارستان دیگر: در زمان آنکالی، پرستار نمی‌تواند در بیمارستان دیگری (دولتی، خصوصی یا خیریه) فعالیت کند.
حضور سریع پس از فراخوان: پرستاران آنکال باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن پس از فراخوان در بیمارستان حاضر شوند و نمی‌توانند تأخیر خود را با دلایل موقعیت مکانی یا زمانی توجیه کنند. حداقل زمان موردنیاز برای حضور توسط کمیته بیمارستانی تعیین می‌شود.
نظارت بر حضور و عملکرد: مترون بیمارستان مسئول نظارت بر ورود و خروج و عملکرد پرستاران آنکال است. این نظارت از طریق سیستم‌های ثبت زمان مانند تایمکس انجام می‌شود.
ابلاغ دستورالعمل: پیش از شروع برنامه آنکالی، سرپرستار بخش باید این دستورالعمل را به‌صورت کتبی به پرسنل اعلام کند.
برخورد با تخلفات: در صورت عدم حضور پرستار آنکال در نوبت کاری خود بدون هماهنگی قبلی و تعیین جانشین، ابتدا اخطار شفاهی داده می‌شود. در صورت تکرار، مطابق قانون رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان برخورد خواهد شد.
تعهدات پوشش آنکالی
مطابق ماده 5 قوانین آنکالی پرستاران، تعهدات پوشش آنکالی آنان به شرح زیر است:
تعداد شیفت‌های آنکالی پرستاران تابعی از تعداد پرسنل کادر پرستاری و موقعیت بیمارستان است.
حداکثر تعداد آنکالی برای کادر پرستاری در طول ماه، برابر با ۵ شیفت شب یا ۱۰ شیفت صبح و عصر غیرمتوالی است.
ساعات آنکالی در قالب اضافه‌کار، براساس بندهای این ماده محاسبه و پرداخت می‌شود.
محاسبه حقوق پرستاران آنکالی
مطابق ماده 5 قوانین آنکالی پرستاران نحوه محاسبه حقوق پرستار آنکال به شرح زیر است:
چنانچه فردی در ساعات آنکالی فراخوان و جهت ارائه خدمت حاضر گردد، کل زمان حضور فرد در بیمارستان، براساس برنامه حضور و غیاب و تایمکس بیمارستان، به‌عنوان ساعت حضور مؤظفی و براساس قانون ارتقاء بهره‌وری قابل محاسبه است.
در صورت عدم فراخوان کادر پرستاری در طول مدت آنکالی، هر سه ساعت آنکالی، معادل یک ساعت کارکرد محاسبه می‌گردد.
مثال: چنانچه پرستاری سه شب در طول یک ماه آنکال باشد، معادل ۱۲ ساعت حضور موظف است.
مجموع کل ساعات آنکالی: ۳۶ = (۱۲ ساعت × ۳ شیفت شب)
ساعات آنکالی قابل محاسبه به‌عنوان مؤظفی: ۱۲= 3/36
سقف ساعات قابل محاسبه آنکالی (خارج از ساعات فراخوان‌شده در بیمارستان)، به‌عنوان ساعت مؤظفی، ۲۰ ساعت می‌باشد و این ساعات مشمول ضرایب قانون ارتقاء بهره‌وری و… نمی‌شوند.
تبصره: مجموع سقف اضافه‌کاری کادر پرستاری نمی‌تواند از سقف اعلام‌شده در قانون ارتقاء بهره‌وری بیشتر شود.
نتیجه‌گیری
پرستاران براساس عملکرد فردی، رضایت مافوق‌ها و ارزیابی دقیق، امتیازبندی می‌شوند و در صورت کسب حدنصاب لازم، می‌توانند به‌عنوان پرستار آنکال فعالیت داشته باشند. شیفت آنکالی پرستاران به ارائه خدمات مراقبتی و درمانی در شرایط اورژانسی، جبران کمبود نیروی انسانی، افزایش رضایت بیماران و ارتقا کیفیت خدمات درمانی کمک بسیار زیادی می‌کند. پرستاران آنکال در خارج از ساعات کاری خود، براساس قوانین آنکالی پرستاری و برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته توسط مترون باید در دسترس باشند. این پرستاران باید حداکثر ۳۰ دقیقه پس از فراخوان در بیمارستان حضور داشته باشند و وظایف محوله از سوی مافوق خود را به بهترین‌شکل انجام دهند. حقوق شیفت آنکال نیز طبق دستورالعمل‌های آنکالی گروه پرستاری با توجه فراخوان یا عدم فراخوان آن‌ها و تعداد شیفت ها محاسبه می‌شود.
درکنار این موارد، توجه به نکات مراقبتی برای کادر درمان، توجه به خصوصیات لباس پرستاری خوب و پوشیدن روپوش پزشکی و اسکراب پزشکی استاندارد، می‌تواند کارایی و راحتی پرستاران را در شیفت‌های طولانی و گاه پراسترس تضمین کند. این موارد نه‌تنها بر عملکرد پرستاران تأثیر می‌گذارند، بلکه به افزایش راحتی پرستاران و رضایت بیماران نیز کمک می‌کنند.
منبع: قوانین و دستورالعمل نحوه آنکالی گروه پرستاری در بیمارستان‌ها ابلاغ‌شده توسط توسط معاون پرستاری وزارت بهداشت در سال 1403
سؤالات متداول
شیفت آنکالی پرستاران چه تفاوتی با شیفت کاری آن‌ها دارد؟
در زمان آنکالی باید در منطقه جغرافیایی حضور داشته و در دسترس باشید. همچنین گوش‌به‌زنگ باشید تا در زمان اعلام نیاز و فراخواندن، در مدت حداکثر ۳۰ دقیقه در بیمارستان حضور پیدا کنید. در شیفت کاری اما در طول ساعات کاری خود به صورت فیزیکی در بیمارستان حضور دارید و به انجام وظایف خود می‌پردازید. نحوه محاسبه حقوق این دو نوع شیفت نیز با یکدیگر متفاوت است.
آیا شیفت آنکالی پرستاران اجباری است؟
خیر. شیفت آنکالی برای پرستاران اجباری نیست. انتخاب پرستاران آنکال نیز براساس معیارهای گفته‌شده در این مقاله صورت می‌گیرد.